Wat is de zelfdeterminatietheorie?

De zelfdeterminatietheorie vertrekt vanuit de visie dat mensen inherent actief en groeigericht zijn en in interactie staan met hun omgeving. Natuurlijk is dat niet altijd bij iedereen het geval, maar uit onderzoek blijkt dat medewerkers zich meer proactief en geëngageerd gedragen als je hen volgens dat principe behandelt.

De zelfdeterminatietheorie stelt dat het gericht zijn op groei afhangt van drie universele psychologische basisbehoeften, ook wel het ABC van de zelfdeterminatietheorie genoemd: Autonomie, verBinding en Competentie. Autonomie betekent dat je jezelf kan zijn, handelt vanuit jezelf en vrij zijn in het voelen en denken. Het komt veelal neer op keuzevrijheid. Verbinding komt tot stand wanneer er een hechte en authentieke band is met anderen en men zorg draagt voor elkaar. Het is deel uitmaken van het grotere geheel. Competentie is je bekwaam en effectief voelen, daarbij gesterkt worden om te leren, groeien, vaardigheden opdoen en je doelen bereiken.

Je medewerkers motiveren aan de hand van de zelfdeterminatietheorie zorgt voor minder burn-out, meer productiviteit en innovatie, zorgt voor meer betrokkenheid, minder afwezigheid en betere prestaties. Het ABC is bij sommige mensen sneller vervuld dan bij anderen. Dat ligt aan verschillende factoren, zoals demografische kenmerken, persoonlijkheid, gevoeligheid voor druk, persoonlijke intrinsieke en extrinsieke waarden en culturele achtergrond.

Hoe passen we de theorie toe op de werkcontext?

In het tweede deel van het boek exploreren de auteurs hoe de zelfdeterminatietheorie zich ontplooit in een werkcontext. De link tussen beloningen en motivatie wordt uitgediept: een juist salaris, bonussen die op een juiste manier de motivatie ondersteunen en niet demotiveren. Niet enkel beloningen zijn belangrijk in de werkcontext. De samenstelling van het takenpakket beïnvloedt ook de taakmotivatie. Een goede samenstelling en begrip waarom bepaalde taken belangrijk zijn helpen de motivatie omhoog.

Een andere factor die je in tijden van hybride werken best onder de loep neemt, is sociaal contact. Interactie met collega’s is waardevol. Zowel louter de fysieke aanwezigheid als de geboden operationele of emotionele hulp zijn enorm krachtig. Van Den Broeck en Van Coillie stellen dat verbindende communicatie, doordrongen van empathie en openheid hier belangrijk is.

Communiceren over de why werpt ook zijn vruchten af. Als medewerkers weten waarom ze hun werk doen, waarom hun werk belangrijk is en zien waar hun taken passen in het groter geheel, zijn ze meer gemotiveerd om hun taken uit te voeren.

ABC-ondersteunend leiderschap is ook iets om bij stil te staan. Als je een motiverende leiderschapsstijl wil aannemen, moet je overheersende controle leren loslaten en structuur bieden. Deze stijl berust op het aanwezigheid van vertrouwen en van psychologische veiligheid.

Tot slot wordt ook de manier van communiceren aangeraakt. Uitnodigende en verbindende taal is de manier bij uitstek om motivatie te verhogen. Dat in élke vorm van communicatie: gesprekken, mailverkeer, personal messages enzovoort.

Waarom moet je het boek lezen?

Het boek helpt om de realiteit beter te begrijpen en anders te benaderen. Je krijgt handvaten aangereikt om iedereen te motiveren, in elke context. De theorie wordt gekoppeld aan de dagelijkse professionele realiteit. Het boek is doorspekt met voorbeelden, quotes en zelfreflectievragen. Je neemt niet enkel nieuwe kennis op, het boek zet je ook aan tot nadenken over je eigen situatie. Je herkent jezelf of je collega’s zonder twijfel in de verschillende voorbeelden.

Over de auteurs

Anja Van den Broeck is professor aan de KU Leuven. Ze doet onderzoek naar hoe en onder welke voorwaarden werknemers optimaal kunnen functioneren op de werkvloer. Ook welzijn, burn-out, engagement en job design.

Dr. Hermina Van Coillie is motivatie-expert, senior consultant en zaakvoerder bij Flourish. Ze begeleidt al jaren teams, leidinggevenden en organisaties, en brengt hen, dankzij de basisprincipes van ZDT en verbindende communicatie, naar hun optimaal niveau van functioneren. Niet alleen de medewerkers en leidinggevenden bloeien hierdoor open, maar ook de organisaties en hun klanten plukken de vruchten van haar aanpak.

Anja Van den Broeck en Hermina Van Coillie, Motiveren zonder controleren, Die Keure, 2021, 191 p. Bestel dit boek online.

Ben je lid van vonk? Dan kun je dit boek met 10% korting kopen via de site van Die Keure. Vraag de kortingcode aan via secretariaat@vonknetwerk.be

Wil je meer weten over hoe medewerkers gemotiveerd of gedemotiveerd geraken op de werkplek en je verdiepen in de zelfdeterminatietheorie? De opleiding ‘Het ABC van motivatie’ biedt je inzichten in de theorie én biedt je concrete handvaten waarmee je zelf aan de slag kan gaan. Alle informatie over de opleiding vind je hier.