Boek: Werk met zin, bedrijven met betekenis

Over het boek

Jochanan Eynikel is businessfilosoof bij de denktank Etion, forum voor geëngageerd ondernemen. Hij onderzoekt, schrijft en spreekt over thema’s op het raakvlak van economie, ethiek en zingeving. Check-in is zijn recentste boek, dat verscheen begin maart 2020. Op 1 oktober is hij de keynotespreker op de Employee Communication Day van vonk en ABCi.

Bijdrage aan levenskwaliteit

Er zijn signalen van een opkomende betekeniseconomie. Met die vaststelling opent Eynikel zijn boek. Betekeniseconomie is de economie die bezig is met waarde te creëren die bijdraagt aan de levenskwaliteit van mensen. En hij ziet het als een volgend economisch paradigma, de opvolger van de informatie-economie.

Werk is centrale zingever

Uit onderzoek blijkt dat arbeid een centrale zingever is in het leven van mensen, en dat het belang van intrinsieke motivatie voor die arbeid toeneemt. De tijd dat mensen hun werk louter deden om brood op de plank te brengen, ligt steeds meer achter ons.

Andere taal en mensbeeld

Wil je echter werk met zin creëren in je organisatie, of dus een betekenisvolle verbinding tussen individu en organisatie tot stand brengen, dan heb je een andere taal en ander mensbeeld nodig dan we gewoon zijn in de bedrijfswereld. Die taal en dat mensbeeld onderzoekt hij in het boek.

Mens als homo economicus

Eynikel wijst erop dat economie en zingeving eeuwenlang verbonden waren. Waar is het dan misgegaan? De ontkoppeling tussen beide fenomenen kwam er volgens hem met het rationalisme dat vanaf de 18de eeuw heerste. Het mensbeeld van de ‘homo economicus’ staat centraal, die zich door eigenbelang laat leiden en zijn behoeften zo efficiënt mogelijk wil ingevuld zien.

Ethisch elan

Dat mensbeeld staat naar het einde van de 20ste eeuw steeds meer onder druk, want de mens is veel meer dan een rationeel wezen. We zien een ethisch elan in organisaties. Dat is toe te juichen, maar houdt het risico in dat ethiek een managementtool wordt en dus zijn waarde verliest.

Bullshitbanen

Verder kijkt Eynikel naar wat werk zinvol maakt. Hij neemt daarvoor een omweg via de zogenaamde ‘bullshitbanen’. Als we weten wat het is aan die jobs dat ze zinloos maakt, kunnen we te weten komen wat werk dan wel zin geeft.

Daarvoor moet het mensbeeld van de homo economicus op de schop. De mens wordt niet blij van zo min mogelijk werken voor zoveel mogelijk loon, want hoe zouden we anders aan het fenomeen van de bore-out komen?

Zelfdeterminatie

De verklaring daarvoor ligt in de zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan. Die stelt dat autonomie, betrokkenheid en competentie essentieel zijn voor mensen om zich goed te voelen, dus ook in een job.

In zinloos werk ontbreken die elementen. Daarom spreken mensen die zo’n baan hebben wel eens van “zieldodend werk”. Dat soort werk is ongezond, en dus ook slecht voor het bedrijfsresultaat.

Wanneer wordt werk nu zinvol?

Eynikel identificeert een lijstje van zes ‘zinmakers’ en vier ‘bouwstenen’ en vat zijn model voor zinvol werk zo samen. Je werk wordt zinvol wanneer:

1. Wat je doet in lijn ligt met wie je bent.
2. Je werk zichtbare impact heeft.
3. De organisatie waarvoor je werkt betekenisvolle doelen heeft die passen bij jouw eigen waarden.
4. Je je gewaardeerd en gerespecteerd voelt binnen de ruimere groep van mensen met wie je werkt.

Interne communicatie kan helpen

Voor punten 2, 3 en 4 kunnen interne communicatoren een rol spelen. Bijvoorbeeld:

• Door zichtbaar te maken wat voor impact iemands job heeft in het grotere geheel van wat de organisatie doet.
• Door de betekenisvolle doelen te expliciteren in verhalen en content voor de medewerkers.
• Door te werken op een bedrijfscultuur waar respect, waardering en open feedback centraal staan.

Leg de onderstroom bloot

Maar hoe doe je dat nu: betekenis en bezieling in je organisatie binnenbrengen? Geen evidente kwestie, omdat dat een soort onzichtbaar maar motiverend fundament is dat mensen in beweging zet. Eynikel noemt dat de onderstroom. Verhalen kunnen die blootleggen.

Maar hoe diep je die verhalen op? De auteur reikt daar een stappenplan voor aan, met praktische hulpvragen. Dat start met een persoonlijke ‘check-in’ en in de 4de en laatste stap verankert het de ziel en de waarden die in de vorige stappen zijn opgediept, in de dagelijkse praktijk.

Bij dit stappenplan hoort wel de waarschuwing: gebruik dit niet als checklist maar als leidraad. Als je dit gaat zien als een managementmethode, dan doe je de waarde ervan te niet.

Waarom moet je dit boek lezen?

1. Het boek bepleit de waarde van een mensgerichte organisatie heel sterk, en is dus een goed fundament om aan employee engagement en de employee journey te werken.
2. Het toont de kracht van verhalen aan en is dus een motivator om met storytelling in je organisatie aan de slag te gaan. De auteur reikt daar een stappenplan voor aan.
3. Het geeft je argumenten en een methodiek om te bouwen aan een bedrijfscultuur waar respect, waardering en open feedback centraal staan.

Jochanan Eynikel, Check-in. Op zoek naar betekenis in bedrijven, Lannoo Campus, 2020, 184 p.